ΤΟ ΤΣΙΡΚΟ ΕΠΙΣΤΡΕΦΕΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ;

Τη νομιμοποίηση των παραστάσεων με ζώα επιχειρεί  να επαναφέρει εντελώς αιφνιδιαστικά  και σχεδόν σιωπηρά η κυβέρνηση, χωρίς καμία δημόσια διαβούλευση και καμία συζήτηση με τις φιλοζωικές και περιβαλλοντικές οργανώσεις που επί σειρά ετών αγωνίστηκαν για την κατάργησή τους, με το υπό ψήφιση σχέδιο νόμου με τίτλο: «Διοικητικά μέτρα, διαδικασίες και κυρώσεις στους τομείς των τροφίμων, των ζωοτροφών και της υγείας και προστασίας των ζώων και λοιπές διατάξεις και αρμοδιότητες του ΥΠΑΑΤ» (άρθρο 13, σελ. 96). Και ενώ, πριν από ένα περίπου χρόνο, με τον Νόμο 4039/12 (άρθρα 12 και 13), η πολιτεία έδειξε ότι αντιλαμβάνεται τις αυξανόμενες ανησυχίες των πολιτών για μια ορθότερη αντιμετώπιση των ζώων, και αναγνώρισε το γεγονός ότι η χρησιμοποίησή τους σε παραστάσεις συνιστά κακοποίηση, το υπό ψήφιση σχέδιο νόμου ξαφνικά ανοίγει και πάλι το παράθυρο για τη διεξαγωγή παραστάσεων, υπό τον όρο ότι αυτές θα διεξάγονται «εντός των νομίμως λειτουργούντων ζωολογικών κήπων».

Με κοινή επιστολή προς το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και τους αρμόδιους βουλευτές, η ομάδα πολιτών «Πρωτοβουλία Κατά της Αιχμαλωσίας των Κητωδών», η Πανελλαδική Φιλοζωική και Περιβαλλοντική Ομοσπονδία, η οργάνωση «Δράση για την Άγρια Ζωή», και το Ινστιτούτο Κητολογικών Ερευνών «Πέλαγος», εκφράζουν την εντονότατη αντίθεσή τους στο υπό ψήφιση νομοσχέδιο. Στην επιστολή τους αναφέρουν τα εξής:

«Η κατάργηση των παραστάσεων με ζώα στην Ελλάδα, χαιρετίστηκε από ολόκληρο τον κόσμο και συνέβαλε στην αναβάθμιση της εικόνας της χώρας μας προς το εξωτερικό, ως δείγμα υψηλού πολιτιστικού επιπέδου. Η εξαίρεση όμως που προτείνεται τώρα, μας πάει βήματα πίσω, καθώς όλα αυτά τα οποία καταδικάστηκαν και πολύ σωστά καταργήθηκαν με το άρθρο 12 του Νόμου 4039/12, επιτρέπονται και πάλι μέσα στις εγκαταστάσεις κάποιων συγκεκριμένων επιχειρήσεων, και συγκεκριμένα των ζωολογικών κήπων. Έτσι λοιπόν, μέσα σε ένα ζωολογικό κήπο, άγρια ζώα όπως λιοντάρια, τίγρεις, δελφίνια, αρκούδες κ.λπ, όχι μόνο θα μπορούν νομίμως πλέον να συμμετέχουν σε παραστάσεις, αλλά οι παραστάσεις θα χαρακτηρίζονται επιπλέον ως «εκπαιδευτικές» ή «προγράμματα ευαισθητοποίησης».

Σχετικά με τη δήθεν «εκπαιδευτική» αξία των οποιωνδήποτε παραστάσεων με ζώα, θα θέλαμε να επισημάνουμε τα εξής: Οι σύγχρονοι ζωολογικοί κήποι, βλέποντας το κοινό να αντιδρά όλο και περισσότερο στην κακοποίηση των ζώων και την αδικαιολόγητη αιχμαλωσία τους, προσπαθούν να παρουσιαστούν ως παράγοντες εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης των επισκεπτών τους σχετικά με τη φύση και την άγρια ζωή, παρά το γεγονός ότι έγκυρες επιστημονικές μελέτες αποδεικνύουν εντελώς το αντίθετο.

Η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει καμία απολύτως επιστημονικά τεκμηριωμένη εκπαιδευτική διάσταση στις παραστάσεις με ζώα, δεδομένου ότι, οι παραστάσεις δεν έχουν να εμφανίσουν τίποτα από την αληθινή εικόνα των ζώων, εκτός από την εξωτερική τους εμφάνιση, και αυτή όχι πάντοτε αναλλοίωτη. Αντιθέτως μάλιστα παρουσιάζουν μία ψευδή εικόνα, δημιουργώντας έτσι ψευδείς και απατηλές εντυπώσεις για την κατά φύσιν συμπεριφορά τους. Επίσης, δεν υπάρχει κανένα στοιχείο που να αποδεικνύει ότι οι παραστάσεις με αιχμάλωτα ζώα έχουν συμβάλλει στην ευαισθητοποίηση του κοινού ή στην ανάπτυξη υπεύθυνης περιβαλλοντικής συνείδησης, ενώ διακεκριμένοι επιστήμονες, ενημερωμένοι σε θέματα περιβάλλοντος πολίτες, καθώς και οι μεγαλύτερες φιλοζωικές και περιβαλλοντικές οργανώσεις του πολιτισμένου κόσμου, καταδικάζουν τέτοιου είδους θεάματα.

Επιπροσθέτως, όπως αποδεικνύει τριετής έρευνα για τους ζωολογικούς κήπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που διενήργησε η Born Free Foundation και το Πανευρωπαϊκό Δίκτυο Οργανώσεων για τον Τερματισμό της Αιχμαλωσίας των Άγριων Ζώων (ENDCAP) σε συνεργασία με τον ΑΡΚΤΟΥΡΟ, οι ζωολογικοί κήποι δεν κατορθώνουν να διασφαλίσουν ένα βιώσιμο περιβάλλον για τα άγρια ζώα που φιλοξενούν, ενώ τόσο η νομοθεσία όσο και η εφαρμογή της είναι εξαιρετικά ανεπαρκής. Αυτό έχει σαν αποτέλεσµα να λειτουργούν και στην Ελλάδα χώροι οι οποίοι φιλοξενούν άγρια ζώα για επίδειξη στο κοινό, χωρίς να διαθέτουν τις απαραίτητες άδειες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το δελφινάριο του Αττικού Ζωολογικού Πάρκου και οι παρανομίες του, για το οποίο οι σχετικοί νόμοι δεν εφαρμόσθηκαν ποτέ, ούτε μετά από την διαπίστωση της έλλειψης σχετικών αδειών (πολεοδομικής και άδειας ίδρυσης και λειτουργίας) και της σωρείας παραβάσεων κατά την εισαγωγή των ζώων, ούτε μετά από τις σχετικές αποφάσεις για την κατάσχεση των δελφινιών, ούτε ακόμα και όταν ο Νόμος 4039/12 τέθηκε σε ισχύ.

Ειδικότερα για τα δελφίνια, όπως όλα τα κητώδη, είναι  ζώα ιδιαιτέρως χαρισματικά, και  αναγνωρίζονται από τους ειδικούς επιστήμονες  ως οντότητες εξαιρετικά εξελιγμένες. Νέες μελέτες αναδεικνύουν όλο και  περισσότερες ομοιότητες μεταξύ ανθρώπων και κητωδών, όλο και περισσότεροι επιστήμονες συμφωνούν ότι τα κητώδη πρέπει να αναγνωριστούν ως «μη ανθρώπινα πρόσωπα», ενώ εργάζονται για να κατοχυρωθούν δια νόμου τα δικαιώματά τους. Θεωρούν δε ηθικά απαράδεκτο τον εγκλεισμό τους σε δελφινάρια, την παρουσιάσή τους υπό μορφήν εκθέματος στο κοινό, και τη χρησιμοποίησή τους σε παραστάσεις με ή χωρίς το πρόσχημα της εκπαίδευσης. Τα επιστημονικά δεδομένα και η έγκυρη πληροφόρηση έχουν ως αποτέλεσμα να αυξάνονται συνεχώς οι αντιδράσεις των πολιτών όλου του κόσμου για την εκμετάλλευση και την αιχμαλωσία των δελφινιών, και τα δελφινάρια να κλείνουν το ένα μετά το άλλο. Δεκατρία κράτη - μέλη της ΕΕ (Αυστρία, Κύπρος, Τσεχική Δημοκρατία, Εσθονία, Ουγγαρία, Λετονία, Λουξεμβούργο, Πολωνία, Δημοκρατία της Ιρλανδίας, Ρουμανία, Σλοβακία, Σλοβενία και Ηνωμένο Βασίλειο) δεν έχουν δελφινάρια. Πολλές χώρες σε ολόκληρο τον κόσμο, όπως η Κροατία, η Κύπρος, και η Σλοβενία, έχουν προχωρήσει ή προχωρούν σε νομοθετικές ρυθμίσεις για την απαγόρευση της λειτουργίας των δελφιναρίων, ενώ η απαγόρευση της αιχμαλωσίας των κητωδών θεσμοθετήθηκε προσφάτως και στην Ινδία. Στην Ελβετία, απαγορεύτηκαν οι εισαγωγές νέων αιχμάλωτων δελφινιών, ενώ στην Αμερικανική Μιννεσότα, ο ζωολογικός κήπος, μετά από 34 χρόνια, αποφάσισε να μη συνεχίσει τη λειτουργία δελφιναρίου στο χώρο του. Τα δελφινάρια στην Τουρκία βάλλονται συνεχώς από τις αντιδράσεις ενημερωμένων πολιτών, στη Γερμανία, οι 7 από τις 9 εγκαταστάσεις με αιχμάλωτα δελφίνια αναγκάστηκαν να κλείσουν, στην Πράγα, η ίδρυση δελφιναρίου ακυρώθηκε, κ.ά.

Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση τριών παγκοσμίου κύρους οργανώσεων, τα δελφινάρια της ΕΕ αποτυγχάνουν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 1999/22/ΕΚ για τους ζωολογικούς κήπους. Στην εν λόγω έκθεση επισημαίνεται ότι η ευζωϊα των κητωδών στην αιχμαλωσία είναι εκ των πραγμάτων εξαιρετικά προβληματική έως αδύνατη, ενώ η κακοποίηση αναπόφευκτη, τόσο για τα δελφίνια που έχουν αιχμαλωτιστεί από τη θάλασσα, όσο και γι’ αυτά που έχουν γεννηθεί στις δεξαμενές των δελφιναρίων. (βλ. DOLPHINARIA A review of the keeping of whales and dolphins in captivity in the European Union and EC Directive 1999/22 relating to the keeping of wild animals in zoos. http://www.wdcs.org/submissions_bin/Eu_Dolphinaria_Report.pdf). Τα δελφίνια στην αιχμαλωσία δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να εκδηλώσουν φυσιολογική συμπεριφορά, ενώ παρουσιάζουν διάφορες σωματικές και ψυχοδιανοητικές διαταραχές που δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν χωρίς φάρμακα (αντιβιοτικά, αντιόξινα, αντικαταθλιπτικά κλπ).

Υπό το φως όλων αυτών  των διαπιστώσεων, είναι αδικαιολόγητο, αναχρονιστικό, ακόμη και δόλιο, να θεωρήσει κανείς ότι οι παραστάσεις με ζώα αποκτούν εκπαιδευτική αξία όταν διεξάγονται μέσα στους ζωολογικούς κήπους. Ντοκιμαντέρ, τηλεοπτικά προγράμματα και βιβλία που παρουσιάζουν τα άγρια ζώα στο φυσικό τους περιβάλλον να εκδηλώνουν φυσιολογική συμπεριφορά, καταδεικνύοντας παράλληλα τις πολυσύνθετες αλληλεπιδράσεις που παρατηρούνται μεταξύ των διαφόρων ειδών στους διάφορους φυσικούς βιότοπους, είναι πολύ πιο ενδιαφέροντα και ασυγκρίτως πιο εκπαιδευτικά από μία αρκούδα που χορεύει ή από ένα δελφίνι που χαιρετάει με την ουρά του.

Για όλα αυτά, και σταθμίζοντας την ανάγκη και το δικαίωμα να ζούμε σε μια σωστή και δίκαιη κοινωνία που σέβεται τη φύση και τη ζωή και προωθεί την υπευθυνότητα και την περιβαλλοντική συνείδηση των μελών της, αιτούμεθα τα εξής:

1. Την απαγόρευση διατήρησης κητωδών σε αιχμαλωσία, και
2. τη διαγραφή ολόκληρης της πρότασης εξαίρεσης: «Εξαιρούνται επίσης, οι νομίμως λειτουργούντες ζωολογικοί κήποι, στις εγκαταστάσεις των οποίων διεξάγονται εκπαιδευτικές παραστάσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα ευαισθητοποίησης» από το άρθρο 13, του Ν. 4039/2012, ούτως ώστε το άρθρο 12 του ιδίου Νόμου να συνεχίσει να απαγορεύει ρητώς ΚΑΘΕ παράσταση με ζώα στην Ελλάδα και ΣΕ ΟΠΟΙΟΝΔΗΠΟΤΕ ΧΩΡΟ, όπως όταν αρχικά διατυπώθηκε.

 Ελπίζουμε με λογική και αντικειμενική σκέψη των αρμοδίων να γίνει άμεσα η επανόρθωση της διατύπωσης του νόμου. Σε διαφορετική περίπτωση, θα θεωρηθεί από Έλληνες και ξένους παρατηρητές ότι το πνεύμα του νόμου και η πρόθεση του νομοθέτη δεν αποσκοπούσε στην πραγματική κατάργηση των τσίρκο και των παραστάσεων με ζώα, αλλά στη μετακόμισή τους στο χώρο των ούτως ή άλλως αμφιλεγόμενων ζωολογικών κήπων.