Οι «γητευτές» της Σκύρου

Της ΣΗΛΙΑΣ ΠΑΠΑΔΕΑ

«Είναι υπάκουα και σοφά με το δικό τους τρόπο, έχουν κατανόηση και ευαισθησία όπως οι γυναίκες αλλά και την αθωότητα ενός μικρού παιδιού. Τα άλογα διδάσκουν ειλικρίνεια και αυτό μας βοηθάει ώστε να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι».
Κάπως έτσι, ο διάσημος Αμερικανός «γητευτής των αλόγων» Φράνκλιν Λέβινσον περιγράφει τη σχέση του ανθρώπου με αυτό το υπέροχο είδος του ζωικού βασιλείου σε μία από τις συνεντεύξεις του.
Αποψη που ενστερνίζονται και οι «εν δυνάμει Σκυριανοί γητευτές» κάτοικοι πλέον της μυστηριακής -γεμάτης από ήρεμα βουνά και εξωκλήσια- Σκύρου που αφιερώνουν «ευλαβικά» τη ζωή τους στα σκυριανά και όχι μόνο άλογα. Αλλωστε η ιστορία του νησιού είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το όμορφο αυτό δώρο της μητέρας φύσης, που οι ρίζες του κρατούν από την αρχαιότητα.
Επισκεφθήκαμε τo νησί και ταξιδέψαμε στον κόσμο των σκυριανών αλόγων μέσα από την «τρυφερή ματιά τριών ανθρώπων» του Νίκου Κρητικού (προέδρου της Ενωσης Μικρόσωμης Φυλής Αλόγων Σκύρου, της Αμάντα Σίμπσον εκπαιδεύτριας Ιππασίας και του Μανώλη Μαλαματίνη, ενός «μοναχικού κάουμποη» -όπως ο ίδιος αποκαλεί τον εαυτό του- που μέσω του ιπποτουρισμού, διατηρεί ζωντανό το όνειρό του «να καλπάζει αγέρωχα μαζί με οικογένειες και μικρά παιδιά στο βουνό».

Ονειρο ζωής
Μεγαλωμένος στην Αθήνα, παιδί της πόλης, με σπουδές στη γεωπονική σχολή έχοντας την ειδικότητα του ζωοτέχνη, ο Νίκος Κρητικός το 2006 παίρνει τη μεγάλη απόφαση. Μαζί με την οικογένειά του αφήνει την πολύβουη πρωτεύουσα και την διαμόρφωση κήπων -επαγγελματική έως τότε ενασχόλησή του- και εγκαθίσταται μόνιμα στη Σκύρο, έχοντας ένα όνειρο: τη διατήρηση και φροντίδα των υπό εξαφάνιση σκυριανών αλόγων.
Ενα όνειρο που φώλιαζε για πολλά χρόνια μέσα του, «από τότε που ήταν ακόμη παιδί» όπως μας διηγείται. «Οταν ήμουν μικρός η γιαγιά μου, σκυριανή στην καταγωγή, είχε ένα σπίτι στο νησί όπου περνούσα τις καλοκαιρινές μου διακοπές Ο γείτονάς μας εκείνη την εποχή είχε ένα σκυριανό άλογο μαζί με άλλα ζώα, οπότε εγώ αντί να πηγαίνω βόλτες ή να παίζω με τα υπόλοιπα παιδάκια επέλεγα να περνάω τον περισσότερο χρόνο μου με το άλογο και τα υπόλοιπα ζωάκια. Τότε λοιπόν είπα ότι αυτό που θα επιθυμούσα να κάνω στη ζωή μου ήταν να γυρίσω κάποια μέρα στη Σκύρο, να ζήσω για πάντα εδώ και να έχω το δικό μου άλογο. Οπως συνέβη δηλαδή, με τη διαφορά ότι πλέον έχω επτά αντί για ένα».
Η ίδρυση της Ενωσης Μικρόσωμης Φυλής Αλόγων Σκύρου ακολουθεί μετά από λίγους μήνες, τον Ιούνιο του 2006, με μέλη φυσικά και νομικά πρόσωπα που έχουν σκυριανά αλογάκια από όλη την Ελλάδα και βασικό στόχο την καταγραφή, τήρηση γενεαλογικού βιβλίου, διάσωση και προώθηση της εν γένει ανάπτυξης των σκυριανών αλόγων.
Σε αυτό βοήθησε και το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων μέσω δύο επιδοτούμενων προγραμμάτων – δράσεων. «Το 2006 είχαμε καταγράψει στο νησί 101 άλογα, τώρα με τη δημιουργία του συλλόγου φθάσαμε αισίως τα 180, σχεδόν διπλασιάστηκε ο αριθμός τους» επισημαίνει ο κ. Κρητικός. Και σίγουρα δεν ήταν εύκολη υπόθεση αν αναλογιστεί κανείς ότι τα περισσότερα απ αυτά ζουν ελεύθερα στο όρος Κόχυλα, για τουλάχιστον 6 μήνες τον χρόνο. Εκεί στο βουνό γινόταν και η ελεύθερη αναπαραγωγή τους, σε αντίθεση με τα τελευταία χρόνια που ελέγχεται, προκειμένου να επιτευχθεί η αύξηση και διατήρηση του πληθυσμού τους.
Οπως μας εξήγησε ο κ. Κρητικός… «οι Σκυριανοί τα άφηναν ελεύθερα το χειμώνα στο βουνό για να βρουν τροφή και να ζήσουν στο φυσικό βιότοπό τους έως ότου επιστρέψουν και πάλι πίσω τους θερινούς μήνες για να χρησιμοποιηθούν αποκλειστικά σε γεωργικές εργασίες καθώς τα συγκεκριμένα άλογα δεν ενδείκνυνται για ιπποτουρισμό ή ιππασία ενηλίκων μια και το βάρος που μπορεί να σηκώσουν είναι κατά προσέγγιση 50 κιλά».
Η γέννηση ενός σκυριανού αλόγου και η καταγραφή του δεν είναι απλή υπόθεση, αναφέρει ο Θανάσης Δαλακλίδης, γεωπόνος, υπάλληλος της ένωσης: «Από τη στιγμή που γεννιέται ένα σκυριανό άλογο εκριζώνουμε τρίχες και τις στέλνουμε στη Σκωτία σε ένα εξειδικευμένο κέντρο προκειμένου να καθοριστεί επακριβώς η ταυτότητά του (DNA), πιστοποιείται εγγράφως για να ακολουθήσει η καταγραφή του στο γενεαλογικό βιβλίο ώστε να ελεγχθεί μελλοντικά και η αναπαραγωγή του».
Η Ενωση ελέγχει σε μεγάλο βαθμό τη διαδικασία αναπαραγωγής. Ετσι λοιπόν αναλαμβάνει να μεταφέρει τα καταλληλότερα αρσενικά σε θηλυκά ή και το αντίθετο. «Ο Δήμος Σκύρου έχει έναν αρσενικό επιβήτορα στις σταβλικές εγκαταστάσεις της Λιναριάς όπου οι Σκυριανοί πάνε τα άλογά τους. Επίσης, στην φάρμα Κατσαρέλια - Σίμπσον λειτουργεί μονάδα αναπαραγωγής καθαρόαιμων σκυριανών και αυτό βοηθάει σημαντικά το έργο του συλλόγου μας» καταλήγει ο Νίκος Κρητικός.



Υιοθέτησε κι εσύ ένα
Ο σύλλογος δημιούργησε ένα πρόγραμμα υιοθεσίας σκυριανών αλόγων βάσει του οποίου, εξασφαλίζεται ένα σημαντικό μέρος της διατροφής τους. Ετσι λοιπόν η πλήρης υιοθεσία κοστίζει 500 ευρώ και ο ενδιαφερόμενος εκτός από την ενημέρωση και το πληροφοριακό υλικό που θα λαμβάνει δύο φορές το χρόνο, έχει τη δυνατότητα οποιαδήποτε στιγμή να δει το άλογο από κοντά στο νησί, να κάνει ιππασία και να ασχοληθεί ενεργά μαζί του. Υπάρχει και η λύση της μερικής υιοθεσίας με κόστος 275 ευρώ. Επιπλέον με χρηματοδότηση φίλων του συλλόγου πραγματοποιήθηκε η παραγωγή ωριαίου ντοκιμαντέρ για το σκυριανό άλογο και τις δράσεις του συλλόγου, το οποίο μπορεί οποιοσδήποτε να προμηθευτεί σε dvd. Για περισσότερες πληροφορίες οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να απευθυνθούν στην ηλεκτρονική διεύθυνση: www.skyrianhorsesociety.gr

«Είναι σαν παιδιά μου»
Αφησε πίσω την Αγγλία, τη χώρα που μεγάλωσε, τις σπουδές της στο θέατρο και το χορό, το μάστερ στην ψυχοθεραπεία, την επαγγελματική της ενασχόληση σε σωφρονιστικά ιδρύματα βοηθώντας ψυχωτικούς και σχιζοφρενείς κρατούμενους, για να «ρίξει άγκυρα» πριν από μια επταετία στη Σκύρο, αφιερώνοντας πλέον τη ζωή της στη φροντίδα και όχι μόνο των σκυριανών αλόγων.
Η Αμάντα Σίμπσον δεν συγκαταλέγεται στις κλασικές γυναικείες αγγλοσαξονικές φιγούρες. Αρκετά φιλική, πρόσχαρη, με αίσθηση του χιούμορ και ιδιαίτερα ομιλητική, όπως η ίδια λέει, είχε πολλά να μας διηγηθεί ξεκινώντας από την παιδική της ηλικία, ξεναγώντας μας στον άγνωστο για πολλούς κόσμο των αλόγων και καταλήγοντας σε ένα «όνειρο ζωής»: τη δημιουργία ενός οργανωμένου χώρου ιππικής φροντίδας και ιππασίας, όπως κι έγινε, τη φάρμα «Στ. Κατσαρέλια – Α. Σίμπσον» στο Τραχύ με 28 καθαρόαιμα σκυριανά και δύο μεγαλόσωμα διαφορετικής ράτσας.
Η πρώτη της επαφή με τα άλογα ήλθε πριν ακόμη καλά - καλά περπατήσει, στα δύο της χρόνια. «Ηταν υπέροχη εμπειρία για μένα» περιγράφει με έμφαση η Αμάντα Σίμπσον και συνεχίζει: «Σε ηλικία πέντε ετών μετείχα σε αγώνες και στα οκτώ μου είχα το δικό μου άλογο αφού πρώτα είχα μάθει να το φροντίζω, να καθαρίζω τον στάβλο και φυσικά να κάνω οτιδήποτε είχε σχέση με αυτό. Σε camp με άλογα που μετείχα αργότερα, εκτός από μαθήματα ιππασίας, κάναμε κτηνιατρική, μαθαίναμε πως συμπεριφέρεται ένα άλογο και μετά δίναμε εξετάσεις. Ιππασία δεν σημαίνει, καβαλάω ένα άλογο και κάνω δύο βόλτες, αν και στην Ελλάδα μάλλον αυτό ισχύει».
Η περιποίηση των αλόγων δεν είναι εύκολη υπόθεση, απαιτεί μεγάλη φροντίδα και ολοκληρωτική αφοσίωση. «Κι αυτό έχει φυσική συνέπεια να μην μπορούμε ν’ απασχοληθούμε επαγγελματικά σε άλλες δραστηριότητες ούτε εγώ ούτε ο Στάθης που έχει εργαστήριο κεραμικής, βλέπετε έχουμε δώσει όλη μας την προσοχή και αγάπη σε αυτά. Ολα τα άλογα που μεγαλώνουν μαζί μας είναι σαν παιδιά μας, είναι υπέροχο να ζεις μαζί τους σε διαβάζουν, σε αντιλαμβάνονται από την αναπνοή σου είναι πανέξυπνα ζώα».
Και επειδή πολλά ακούγονται για επιδοτήσεις από το κράτος, κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει στην περίπτωση της Αμάντα Σίμπσον και του Στάθη Κατσαρέλια. «Μετέχουμε ενεργά στο πρόγραμμα υιοθεσίας που ξεκίνησε η Ενωση Μικρόσωμης Φυλής Αλόγων Σκύρου» εξηγεί η κ. Σίμπσον και συνεχίζει: «Ετσι λοιπόν έχουμε 6 σκυριανά στη φάρμα μας που έχουν υιοθετηθεί από ενδιαφερόμενους και αυτό συμβάλλει σημαντικά στην προσπάθειά μας. Το πρόγραμμα που ακολουθούμε στον τομέα της ιππικής δραστηριότητας μαζί με τον Στάθη, έχει «ως πρωταγωνιστές» τα παιδιά. Δουλεύουμε μαζί τους, τα μαθαίνουμε όχι μόνο να ιππεύουν, αλλά να φροντίζουν και να επικοινωνούν με τα άλογα, χτίζοντας μία ουσιαστική και βαθύτερη σχέση με αυτά. Αυτό βοηθάει στην ομαλή ψυχοσωματική ανάπτυξή τους τονίζοντας συνάμα και την αυτοπεποίθησή τους. Επιπροσθέτως, προσπαθούμε να θεραπεύσουμε τα τραυματισμένα ψυχικά άλογα, ανακτώντας και πάλι την σχέση εμπιστοσύνης τους με τον άνθρωπο».

«Η κούνια μου τ’ άλογα»
Τελευταίο σταθμό στη «ιππική μας διαδρομή», αποτέλεσε η φάρμα «ιπποτουρισμού» του Μανώλη Μαλαματίνη, ενός 43χρονου Σκυριανού που οι μνήμες από την παιδική του ηλικία είχαν «άρωμα αλόγου». Η εφηβεία μπορεί να τον βρήκε στη Θεσσαλονίκη, να σπούδασε ηλεκτρολόγος – ψυκτικός, να δούλεψε για αρκετά χρόνια στην Αθήνα με αρκετά καλό -όπως ο ίδιος λέει- μεροκάματο, όμως όταν έχεις μεγαλώσει με αυτή την «αλογίλα», όταν η κούνια σου είναι το άλογο, όταν από μικρός καλπάζεις ελεύθερα στη φύση κρατώντας χαλινάρια αντί για κουρσάκια, παριστάνοντας τον Ινδιάνο ή τον «μοναχικό κάουμποη», με τέτοια βιώματα πώς να ξεφύγεις Πώς να ξεκολλήσεις από αυτά τα υπέροχα ζώα Η αφήγησή του σε καθηλώνει, τόσο γλαφυρή, σχεδόν κινηματογραφική.
«Ο πατέρας μου ήταν εκπαιδευτής των σκυριανών αλόγων του Γουλανδρή, στη βίλα του στο νησί. Από τρεισήμισι χρονών έπαιζα μαζί τους, με έβαζε πάνω στον «Γιούτσο» και τον «Σιδέρη» όπως τα είχε ονομάσει και κάναμε βόλτα στην παραλία Ασπούς. Σε ηλικία έξι ετών μου πήρε δικό μου άλογο, δεν κοιμήθηκα από την αγωνία μου εκείνο το βράδυ περιμένοντας να ξημερώσει για να το ιππεύσω». Η ζωή του, άρρηκτα δεμένη με τα άλογα, το παρελθόν, το παρόν, το μέλλον.
Σήμερα ο Μανώλης Μαλαματίνης στη φάρμα του στο Τραχύ με τα 7 στην πλειοψηφία τους ισπανικά άλογα και αρχηγό τον Ράμπο υποδέχεται οικογένειες, μικρά παιδιά, όσους δηλαδή θέλουν να μοιραστούν μαζί του την αίσθηση του καλπασμού, να γευθούν την απόλυτη ελευθερία μέσα από διαδρομές στη φύση ή και να ξεκινήσουν ακόμη από το βουνό φθάνοντας μετά από μια ώρα στη θάλασσα, δίπλα από το κύμα.
Στο κτήμα του δεν έχει σκυριανά παρά μόνο δύο ημίαιμα κι αυτό «γιατί δεν έχουν «μπέσα», σε βάζουν σε μπελάδες», όπως μας εξήγησε, είναι ατίθασα, απρόβλεπτα και δεν ενδείκνυνται για ιπποτουρισμό.
«Κάποτε είχα πάει βόλτα με σκυριανά, μία παπαδιά με τα παιδιά της. Επιστρέφοντας λοιπόν πίσω, τους περίμενε ο παπάς για να τους τραβήξει φωτογραφία, ορμάει με φόρα μπροστά τους, τον βλέπει το άλογο με τα ράσα, τρομάζει… ανάσκελα η παπαδιά στο έδαφος. Ευτυχώς δεν τραυματίστηκε, όμως λαχταρίσαμε όλοι μαζί της. Με τα ισπανικά που έχω ουδέποτε υπήρξε ατύχημα, είναι απολύτως ασφαλή για ιπποτουρισμό».
Η τουριστική σεζόν για τον ιπποτουρισμό ξεκινάει αρχές Ιουλίου και κορυφώνεται το Δεκαπενταύγουστο, 40 ημέρες περίπου ετησίως και αυτές δεν αρκούν ώστε να καλυφθούν τα έξοδα συντήρησης ενός ολόκληρου χρόνου. «Είναι πολλά τα έξοδα και ο χειμώνας δύσκολος», καταλήγει ο Μανώλης Μαλαματίνης και συμπληρώνει: «Προκειμένου λοιπόν να εξασφαλίσω την τροφή των αλόγων μου, νοικιάζω ένα κτήμα όπου οργώνω, θερίζω φτιάχνοντας μόνος μου το σανό, κάνω και τον ηλεκτρολόγο επιδιορθώνοντας διάφορα εργαλεία για να εξασφαλίσω τα προς το ζην. Βλέπετε δεν ασχολήθηκα με τον ιπποτουρισμό για να πλουτίσω, γιατί αν ήθελα κάτι τέτοιο θα έμενα στην Αθήνα».

Η καταγωγή του
Αν και υπάρχουν πολλές απόψεις γύρω από την καταγωγή του, ωστόσο το σκυριανό αλογάκι συγκαταλέγεται σε μία από τις αυτόχθονες φυλές αλόγων που υπήρχαν κατά την αρχαιότητα σε όλη την Ελλάδα, ιδιαίτερα σε Αττική, Θάσο, Ρόδο και Μυτιλήνη. Είχε μεγαλύτερη διάπλαση από τη σημερινή, ενώ με την πάροδο των χρόνων κατέστη ακόμη πιο μικρόσωμο, εξαιτίας των δυσμενών συνθηκών διαβίωσής του στην Σκύρο. Σύμφωνα με απόψεις των Δημητριάδη 1929, Copland 1994 και Cothran 1997 τα σκυριανά άλογα συγγενεύουν με ορεσίβιες φυλές μικρόσωμων αλόγων (Ταρπάν), τα οποία μετανάστευσαν από την Αλάσκα κατά μήκος της Ασιατικής Ορεινής Αλυσίδας φθάνοντας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη.
Το σκυριανό αλογάκι χαρακτηρίζεται από ένα σώμα ιδιαίτερα μυώδες και συμπαγές με εντυπωσιακή δύναμη έλξης, ισχυρή κράση και ζωηράδα. Η χαίτη του είναι μακριά και πλούσια, το χρώμα του έχει τις αποχρώσεις του καφεκόκκινου και σπανιότερα του λευκού, ενώ το ύψος του κυμαίνεται μεταξύ 90 και 115 εκατοστών. ΑΔΕΣΜΕΥΤΟΣ ΤΥΠΟΣ